For English Version go to On relations between the old Slavic religion and the Vedic religion of India
„Tačno je da sam se već ranije dotakao ove stvari; ali kada danas čujemo najnovije vesti iz Carstva Božijeg (Misionarski list, čji se 40. Godišnji broj pojavo 1856. Godine), nećemo biti umorni od podsećanja na stare vesti. I pre svega, ne dozvolite da zaboravimo Indiju, kolevku ljudske rase, ili bar onog dela nje kome pripadamo, gde su prvo muhamedanci, a potom i hrišćani bili najsurovje razjareni protiv pristalica prvobitne vere čovečanstva. Uništavanje ili unakažavanje drvenih hramova i idola , žala vredan, nestašan varvarski čin, dalje svedoči o monoteistčkom besu muhamedanaca, koji se prenosio od Marmuda, Gaznevida proklete uspomene, pa sve do Aureng Zeba, bratoubice, koga portugalski hrišćani su revno oponašali uništavajući hramove auto de fe inkvizicije na Goi.”
Arthur Šopenhauer, Parerga i Paralipomena
„Za vreme srednjeg veka, preko četiri stoleća su Franci, Saksonci, Nemci i Danci vodili ratove protiv polapskih Slovena. Više puta su verski fanatici pritom u ime hrišćanstva razarali jedinstvena slovenska svetilišta, značajna za evropsku kulturu. Često su se time čak i hvalili. Dokumentovano je postojanje više od sedam stotina slovenskih tvrđava u polapsko-slovenskom prostoru. Takve tvrđave su po pravilu čuvale i svetinje, odnosno nalazile su se u njihovoj neposrednoj blizini, tako da se može pretpostaviti da je uništen bar jednako veliki broj kultnih mesta.“
Verner Meškank, Pad Arkone ili sumrak slovenskog paganizma, II izdanje
Uvod
Od svih indo-evropskih naroda, Sloveni su oni koji danas zauzimaju najveću teritoriju, na evro-azijskom kontinentu. Takođe, Sloveni su najmnogoljudnija ento-lingvistička grupa na evropskom kontinentu. Danas ih ima oko 300 miliona. Slovenski narodi se tradicionalno dele na istočno-slovenske (Rusi, Belorusi, Ukrajinci), zapadno-slovenske (Poljaci, Česi, Slovaci, Lužički Srbi, Kašubi) i južno-slovenske (Srbi, Hrvati, Bošnjaci, Slovenci, Makedonci, Bugari). U današnjoj religioznoj podeli slovenski narodi se dele na: pravoslavne (Rusi, Ukrajinci, Belorusi, Srbi, Makedonci i Bugari), katolike (Poljaci, Česi, Slovaci, Hrvati, Slovenci) i na muslimane (Bošnjaci). I pored ogromne teritorije koju nastanjuju, i pored svoje brojnosti, Sloveni su narod o čijoj prethrišćanskoj istoriji i religiji ima najmanje objavljenih naučnih dela na engleskom jeziku, i o kojoj se generalno najmanje zna. Iako postoje neke nezaobilazne i temeljne knjige o temi slovenskog paganizma, a naročito ona francuskog istoričara religije, Luja Ležea, „La mythologie Slave“ iz 1904. godine – nijedno od tih dela nije do sada prevedeno na engleski jezik. Mada jedna slovenska država jeste i danas vojna super-sila (Rusija, koja poseduje i najveći arsenal nuklearnog oružja u svetu od oko 6800 atomskih bombi), Sloveni već vekovima predstavljaju takođe i najsiromašnije stanovnike evropskog kontinenta. Jedan od razloga zašto se toliko malo zna o prethrišćanskoj veri starih Slovena, pa čak i u svim slovenskim zemljama je puka činjenica, da su sticajem istorijskih okolnosti, svi slovenski narodi živeli skoro pola veka (1945.- 1991.), a neki i duže (od 1917.), pod izrazito anti-religioznom, ateističkom ideologijom komunizma. Ali sa padom istog, u poslednjih 30 godina izuzetno je poraslo interesovanje i zanimanje ne samo za hrišćanstvo i islam, već i za slovenski paganizam; ne samo naučno, nego je došlo i do svojevrsne obnove stare religije, među mnogim tzv. „neo-paganskim“ grupama u praktično svim slovenskim religijama. Mnogi mladi Sloveni, poput autora ovog teksta, počeli su da se pitaju, devedesetih godina prošloga veka, zbog čega se u školskom sistemu i u obrazovnim institucijama slovenskih država nije učilo o staroj slovenskoj religiji, pa je tako nastala paraksonalna situacija da većina đaka iz slovenskih zemalja naučila sve o bogovima drugih evropskih naroda (Grka, Rimljana,Germana, Iraca i dr.), ali ne i o onima njihovih sopstvenih predaka. Iz ovih i drugih razloga, nastala su nova naučna dela o staro-slovenskoj paganskoj religiji, od kojih je jedno i „Pad Arkone ili sumrak slovenskog paganizma“ (obj. prvi put u Beogradu, Srbiji 2009.; sa drugim, proširenim izdanjem 2016, i trećim, na engleskom jeziku, objavljenom 2019), u kome je na studiozan način obrađeno gotovo sve o pomenutoj temi. Ovo delo se razlikuje od drugih koja su objavljena na ovu temu po tome što sadrži – po prvi put – prevedene na engleski sve izvore (srednjevekovne hronike) u kojima je opisana stara vera Slovena, onakva kakva je bila u periodu od VII veka n.e., kada Sloveni stupaju na istorijsku pozornicu, pa sve do XII stoleća, kada je slovenski paganizam konačno slomljen.
Ovde treba pomenuti i sledeće: od otkrića i prvih prevoda klasika stare indijske književnosti (Upanišada, Veda, Bagavad gite, itd.) na evropskom kontinentu početkom i sredinom 19.-og veka, pa u narednih stotinak godina, trajala je izvesna „trka“ u Evropi o tome ko je najbliži srodnik staro-indijskoj rasi i kulturi; zbog činjenice da su prvi obožavaoci Indije i njene kulture bili nemački filozofi i naučnici (poput Artura Šopenhauera, Jakoba Grima, braće Šlegel), vladala je izvesna ideja (koja se u naše vreme pokazala kao zabluda) o tzv. „indo-germanskoj“ religiji i staroj civilizaciji, što je kulminiralo u periodu vladavine nemačkih nacional-sociajalista (1933-1945), koji su koristili indijske simbole čak i kao glavno državno obeležje. Međutim, savremena nauka, tj. njene grane (pre svih – genetika, ali takođe i lingvistika, arheologija, komparativna mitologija) daje iznenađujuće drugačiji sud o ovom fenomenu: praktično, pre se može govoriti o „indo-slovenskoj religiji“ i kulturi. No, vratićemo se na ovo pitanje kasnije.
Najpre, koji su ispravni putokazi, koji se tiču naše teme? Koji dokumenti nepobitno govore o staroslovenskoj veri? Što se tiče istočnih Slovena, imamo glavno svedočanstvo, „Nestorovu hroniku“, kao i sporedna, „Novgorodsku hroniku“, „Slovu o polku Igorovom“ i „Ipatijski rukopis“, koji opisuju veru u Kijevskoj Rusiji , krajem X veka. Pominju se sledeći istočno-slovenski bogovi: Perun, Hors, Dažbog, Simargl, Veles, Stribog, boginja Mokoš, Svarog itd. Od ovih je svakako primarno mesto imao Perun, bog-groma, kao vrhovni bog istočnih Slovena (čiji se pandan kod Litvanaca i Letonaca – najbližih srodnika Slovena u Evropi – zvao Perkunas; međutim, Perun je, kao i veliki broj drugih slovenskih bogova, etimološki u vezi sa vedskim bogom, u ovom slučaju Parđanom, od kojeg verovatno i potiče.) Bogovi Hors i Simargl su tradicionalno u istoriji religije tumačeni kao pozajmice iz stare religije Irana . Hors bi tako bio slovenska varijanta Hursida, solarnog božanstva; Simargl je u tom slučaju iranski Simurg, božanski grifon. Ali, osim Peruna (slovenskog Pardjane), još dva istočno-slovenska boga se neretko tumače kao božanstva indijskog porekla, na osnovu reči iz sanskrita – to su Svarog, čije ime dolazi iz sankskritskog „svarga“,(स्वर्ग) u značenju „nemirno, oblačno, mutno nebo“, kao i boginja Mokoš, čije ime najverovatnije potiče iz sanskritske reči „mokša“, u značenju „oslobođenje (iz večnog kruga reinkarnacija)“.
Međutim, mnogo su brojniji izvori o kultu zapadnih Slovena. Ovde govorimo o onim Slovenima koje su u srednjem veku njihovi susedi zvali „Vendi“ i koji su nastanjivali prostor današnje istočne i severne Nemačke i jugoistočne Danske, i koji su od svih slovenskih naroda jedini nestali, odbijajući da se pokrste tj. da prime hrišćanstvo do samog gorkog kraja, krajem 12.-og veka (što znači da je zapadno-slovenski kultus premašio trajanje istočno-slovenskog tj. Kijevskog panteona, za čitava dva stoleća). Ovde ćemo uzgred reći da su slovenski susedi nazivali Slovene Vendima, što je paronim od reči Hindi, Sindi, u značenju – „oni koji su došli iz Indije, Indusi.“ Najvažniji istorijski izvori koji govore o istoriji, ratovima, privredi, moralu, kulturi, religiji i bogovima Venda jesu: franačka Fredegarova hronika iz VII veka, delo arapskog putopisca Al Masudija „Zlatne livade I rudnici dragulja“ s početka X stoleća, putopis jevrejsko-mavarsko-španskog putopisca Ibrahima ibn Jakuba i spis prvog nemačkog pisca Vidukinda, oba iz X veka, hronike Titmara i Adama Bremenskog iz XI stoleća, „Žitija Otona Bamberškog“ Eba i Herborda, „Slovenska hronika“ Helmolda, sveštenika iz Bozaua, i „Dela Danaca“, čuvenog danskog spisatelja Saksa Gramatika iz XII stoleća kao i delo Islanđanina Olafura Tordarsona „Knytlinga saga“, s početka XIII veka. Sva ova dela, to jest delovi ovih dela koji su najvažniji što se tiče naše teme i naše knjige, nalaze se, po prvi put prevedena na jednom mestu na engleski jezik, u knjizi „Pad Arkone ili sumrak slovenskog paganizma.“
Ko su bili bogovi Venda, slovenskog „trinaestog, izgubljenog plemena“? Svakako najpoštovaniji, vrhovni bog zapadnih Slovena (a najverovatnije i ostalih Slovena, naročito južnih) bio je Svetovid (u germanskim hronikama Svantevit, Zuantevit, Sventovit). Njegovo svetilište se nalazilo na samom severu danas nemačkog ostrva Rujan (Rugen), u gradu-svetilištu Arkoni. Njegov kip bio je osam metara visok, nalazio se u hramu, u koji je mogao da uđe jedino njegov sveštenik. Čak ni on nije imao pravo ni da diše u prisustvu boga, tj . njegove statue. Svetovid je imao četiri glave, koje su gledale na sve četiri strane sveta. Otud se u nauci uglavnom smatra da odatle potiče i njegovo ime: tj. od reči „videti“i reči „svet“– „onaj koji vidi celi svet“. (Oko ovoga ipak ne postoji konsenzus). Po izgledu izuzetno je ličio na indijskog boga Bramu, čija je on verovatno slovenska varijanta. Ne treba smetnuti s uma ni iranskog boga Zervana (Vreme), koji je takođe imao četiri glave, kao ni npr. Budu Sarvavida-Vairoćanu, uvek predstavljenog sa četiri glave na mandalama. Svetovid je bio solarni bog koji je posedovao i svog belog konja (podsećamo da je vedski bog Šurja /Surya/ imao kočije koje su vozili sedam belih konja), kome niko nije smeo da iščupa ni dlaku s kože, ali isto tako i bog-prorok; njegovo proročište se smatralo za najpouzdanije – i to ne samo među Slovenima, već i među drugim narodima. Postoji izveštaj kod Saksa Gramatika da je jedan danski vladar (kralj Sven) verovao u Svetovidovo slovensko proročište do te mere da mu je poklonio skupoceni pehar. Naši srednjevekovni izvori potvrđuju da je Svetovid vrhovno božanstvo svih slovenskih zemalja; između ostalog i Sakso Gramatik i Helmold fon Bozau pišu da se Svetovidovom hramu na Arkoni svake godine „iz svih slovenskih zemalja“ stizale ogromne količine poklona, novca, i da su svi Sloveni išli po savet u prorošište. Osim toga, Svetovid je bio i bog rata, a po pokretima nogu njegovog konja se odlučivalo da li da se ide u ratni pohod ili ne. Bio je i bog plodnosti. Pretpostavlja se da su njegovi praznici bili slavljeni u doba sva četiri godišnja solsticija – u junu, spetembru, decembru i martu, mada Sakso Gramatik opisuje njegov praznik kao jesenji (u doba žetve).
Ostali bogovi zapadno-slovenskog panteona nisu ništa manje zanimljivi. Na samom ostrvu Rujan (Rugen) nalazila su se svetilišta još najmanje šest bogova i boginja; to su: Rujevit, u značenju „rujanski, bog ostrva Rujan“, koji je imao sedam glava i sedam mačeva za pojasom, dok je u desnoj ruci držao osmi mač, potom Porevit koji je imao pet glava, zatim možda i najzagonetniji slovenski bog, Porenut, čiji Idol u Arkoni imađaše četiri lica, a peto lice na grudima; leva ruka dohvatala je čelo ovog lica, a desna bradu. Istoričari religije su uglavnom zbunjeni meditativnim izgledom ovog boga. Neki ga tumače kao boga zakletve, neki kao boga dobrote. Tu je potom, takođe sa ostrva Rujan (koje je bilo svojevrsna Sveta Gora slovenske paganske religije), bog Crnoglav, koji je imao srebrne brkove, bog Pizamar, čiji se kult nalazio na najlepšem delu ostrva Rujan, u šumama Jasmunda, gde je opalo lišče crvene boje u jesen, žensko božanstvo Baba, za koje znamo da je imala svoj kult u mestu Bobin na ostrvu Rujan. Imamo potom i velikog boga Triglava iz Šćećina, u današnjoj Poljskoj, koji je imao svog konja, ali koji je za razliku od Svetovidovog, bio crne boje (iz ovog razloga neki naučnici poput Ribjakova tumače Triglava kao „boga zalazećeg Sunca“, a Svetovida (Svantevita) kao „boga izlazećeg Sunca“. Triglavov idol je bio od zlata, a jedan zlatan zavoj pokrivaše mu oči i usne. Paganski sveštenici ovako objašnjavahu ove pojedinosti: njihov veliki bog ima tri glave, jer vlada trima kraljevinama, nebom, zemljom i paklom. Lice mu je pokriveno zavojem, jer neće da vidi ni da pozna ljudske grehe. Tu su zatim drugi zapadno-slovenski bogovi, poput Radgosta, boga proroštva i rata. Opis njegovog hrama-grada koji se zvao Retra nalazimo u hronici Adama Bremenskog: „Njegov je idol od zlata, a postelja od purpura. Grad ima devet vratnica; odasvud je opkoljen dubokim jezerom; prelazi se preko jednog drvenog mosta, koji je dopušten samo onima, koji dolaze radi prinašanja žrtve, ili da pitaju proroštvo za savet.“ Imamo potom boga Pripegalu, najradikalnijeg anti-hrišćanskog boga, koji je opisan kao posebno krvoločan jer su mu bili žrtvovani hrišćani, i čiji su sveštenici, na osnovu izvora koje imamo iz Srednjeg veka, uzvikivali nakon svake pobede: “Radujmo se Hristos je pobeđen” („Ovi grozni ljudi, Sloveni, podigli su se protiv nas; svojim idolopoklonstvom profanisali su Hristove crkve. Oni su poplavili našu zemlju, Hrišćanima seku glave, pa ih prinose na žrtve. Njihovi fanatici, tj. sveštenici govore na svojim gozbama; Naš Pripegala hoće te žrtve…. Radujmo se, Hristos je pobeđen, pobeda je na strani pobedonosnog Pripegale.“ )
Postojao je i sveti bog šuma, Prove (slovenska religija je u svojoj suštini značila obožavanje prirode). Od boginja su najvažnije: Živa, koju opisuje hroničar Helmold (Živa, Živena, boginja ljudskoga života i prirode). U knjizi „Pad Arkone ili sumrak slovenskog paganizma“ nalazi se tekst američkog lingviste Ričarda Stounija koji dovodi u vezu slovensku boginju Živu sa indijskim bogom Šivom.“ Tu su zatim boginje Lada (boginja lepote), i Morana (boginja zime i smrti), kao i Vesna, boginja proleća.Tu ćemo stati, da ne bismo otišli predaleko u ovu, za većinu čitalaca, verovatno isuviše egzotičnu temu.
Moramo ovde dodati još nešto. Neki bi mogli da shvate ovu knjigu kao anti-hrišćansku, zato što ona odista prikazuje dokumentovane dokaze o ulozi, pre svega, katoličke crkve, u genocidu nad zapadnim, paganskim Slovenima, Vendima. Osoba koja se ističe i koja je imala glavnu ulogu u svim ovim događajima je slavni svetac katoličke crkve iz Srednjeg veka, Sveti Bernard od Klervoa. On je 1147. godine, na zapovest pape Eugena III napisao doslovno: (sačuvano je u njegovim pismima), obraćajući se nemačkim prnčevma i sveštenicima: “Napravite invaziju na Slaviju, i ne sklapajte nikakav mir sa Vendima, nemojte da primate bilo kakvu odštetu od njih, niti danak ili porez, sve dok ili religija tog naroda ili čitav taj vendski narod ne budu uništeni.” Ponavljam, to je 1147. godina. U drugoj rečenici iz istog pisma ona kaže: “U Frankfurtu je hrišćanska sila naoružana protiv Venda, i mi smo uzeli krst u svoje ruke, da bismo ove narode potpuno iskorenili ili nepobitno pokrstili. Prema tome ovde vidimo pun izraz jedne nasilne konverzije. Sa izuzetkom Irske, ne postoji ni jedna evropska zemlja u koju je hrišćanstvo stiglo mirnim putem. Samo u Irskoj, zahvaljujući ličnosti Svetog Patrika, hršćanstvo je došlo bez krvoprolića. To je jednostavno istorijska činjenica. Inače Sveti Bernar od Klervoa nije imao pravo da nasilno pokršatava Slovene, zato što po katoličkom pravu, još je Sv. Avgustin oko 4000. godine napisao da pokrštavanje pagana u hrišćane može da bude isključivo dobrovoljno.
Krstaški ratovi iz 1147. pa nadalje se zovu Severni krstaški ratovi, i završili su se 1242. napadom na pravoslavnu Rusiju. To je jedina zemlja koja nije bila paganska, koju su katolički pokrstitelji napali i taj rat su izgubili, porazom od Aleksandra Nevskog na Čudskom jezeru. U međuvremenu krstaši su ratovali protiv Lužičkih Srba, Obodrita, Livonaca, Finaca, Estonaca, starih Prusa Litvanaca.
Na kraju, šta reći o vezama slovenskog paganizma i starih religija Indije, osim činjenica koje smo već pomenuli? Naša stara vera je svakako izdanak starijih religija Indije, naše prapostojbine. Kao što je i slovenska rasa poreklom indijska. O tome govori znameniti slovački lingvista iz 19-og veka, Pavel Šafarik: „Ime svetskog naroda Hindu, koji svoje nastajanje zahvaljuje tamnoplavoj reci Indu, prema mišljenju koje najviše odgovara običnom zdravom ljudskom razumu, i imena kasnijih slovenskih Moravana, Polaba, Pomorana, Posavaca, Hronaca, Timočana, Nerečana, Bobrana, Bužana (Peukina), Havelana, Jezeraca (Ezeritae), Rašci, Raci, Donci, Suliči i dr. koja su sva preuzeta od reka, jezera i obala, mogla bi barem kao primeri da opravdaju hipotezu koja za sebe traži samo jedan stepen mogućnosti . . . . Što se mene tiče slažem se sa mišljenjem onih, koji kao J. Jungman smatraju ime Vind prema poreklu identično sa Hindu, grčki ‘Ινδός, ‘Ινδικος, ή ‘Ινδική, latinski Indus, Indi, India, hebrejski Hondu, arapski Hind, etiopski Hendu, persijski Hind u plural Hunud. Iz ovoga proizilazi, da iako se Sloven sami, prema našem saznanju, nisu služili ovim imenom, da isto nije samo geografski i slučajno, već genetski i da je u najstarijem dobu potvrđeno. Različitost oblika Ind, Hind, Hendu I Enet, Henet, Vened, Vind, Ant, ne sme da zbunjuje; ime jednog tako daleko rasprostranjenog naroda nije moglo sasvim jednako da zvuči u dva dela sveta od različitosti naroda i u različitim jezicima, a odstupanja u ovom slučaju nisu veća nego što su u oblicima Välsche, Vallone, Galli, Galatae, Keltae, Celten, koji su prema jednoglasnoj oceni istraživača jezika samo mešavine od jedne iste osnovne reči.”
Upečatljiv fenomen je i polikefalija vrhovnih bogova Slovena i Indije (Svetovid izgleda potpuno isto kao Brama, koji je najstariji bog u Indiji, prema nekim istraživačima, Triglav kao neka verzija Šive, kao i Porenut – koji je možda bio slovenski bog meditacije i Porevit, zatim pronađena dvoglava božanstva na ostrvu Rujan izgledaju kao indijski Agni, itd.) Skrećem pažnju i na slovensko-indijsku paralelu u mitu o divljem vepru koji se valja na talasima kao spasilac čovečanstva (o ovom vepru kod Slovena govori hroničar Titmar, a kod Indusa je taj vepar treći avatar Višnua, koji se zove Varaha). Zatim, veliki nemački naučnik iz 19.og veka, Jakob Grim, zapazio je da je slovenski bog Sitivrat verzija indijskog Satjavrate, kralja solarne rase, indijska verzija Utnapištima iz Epa o Gilgamešu, ili Nojea iz Biblije ..Slovenska reč „bog” potiče od indijskog božanstva „Baga”, čije ime znači bogatstvo, prosperitet, zaštita. Bog gromova iz Rig Vede, Parđana je nesumljivo u etimološkoj vezi sa našim Perunom. Prema nekim mišljenjima, slave koje mi južni Srbi slavimo su najtačnije odslikani primeri vedizma i našeg prabitisanja, jer se tako isto slavilo kod vedejaca, pre svega – slavili su se bogovi i tražilo samo retko, simbolično i najvažnije – zdravlje, rodna godina itd. Severnoiranski narod Skiti, koje mnogi poistovećuju sa originalnim Slovenima je imao religiju koja je imala više sličnosti sa vedskom religijom, sa naročitim naglaskom na obožavanju Sunca, pijenju some i velikim varijetetom božanstava, što je više karakteristično za vedsku i slovensku religiju nego npr. za zoroastrijansku (koja je takođe ostavila traga na slovensku veru). Osim toga,kod paganskih Slovena su bile svete šume, izvori, planine, reke, obale, ptice, volovi, konjii itd. baš kao što govori bog Krišna u Bagavadgiti („Među planinama ja sam Himalaji…. među drvećem Ašvatam …. među konjima Učajšrava …. među svetim kravama Kamaduk…“) U najstarijem ruskom gradu, Staraja Majna na Volgi, pronađena je pre desetak godina, tačnije 2007, statua Višnua. Običaj satija, spaljivanje žene nakon smrti njenog muža, je opisan od strane arpskog putopisca Al- Masudija kod ranih Slovena, u X veku. I na kraju, recimo i to, da istorijski dokumenti potvrđuju da su paganski Sloveni verovali u reinkarnaciju, o čemu svedoči ugovor koji su sklopili ruski knez Igor i Vizantinci 944. godine, a u kom se kaže da: „oni koji prekrše dogovor sa slovenske strane budu robovi u budućеm životu.“
I za kraj ovog teksta: genetska istraživanja Underhila iz 2009. u vezi sa haplogrupom R1A1a pokazuju da su Indusi I Sloveni najbliži srodnici; kao I to da je južno-azijski pol ekspanzije stariji od istočno-evropskog, što dokazuje indijsko poreklo većne današnjih slovenskih naroda.
O svemu ovome o čemu govorim u ovom ogledu mnogo iscrpnije pišem u knjizi Pad Arkone ili sumrak slovenskog paganizma koja se na engleskom jeziku može nabaviti na on-line marketIma: Amazon, , Google play, Apple books (Itunes) I, kao i PAPER BACK, takođe na Amazonu ili kod beogradskog izdavača ATOS-DK.
